ماهیت حساب‌ها در حسابداری چیست؟ و راه تشخیص ماهیت حساب‌ها

در این مقاله با انواع حساب‌ها، انواع ماهیت و انواع ماهیت حساب در حسابداری آشنا شوید و نحوه تشخیص ماهیت حساب‌ها را بیاموزید.

ماهیت حساب در حسابداری

نوع یک حساب تعیین می کند که افزایش یا کاهش در آن چگونه ثبت شود. برای یک حساب مشخص تمامی افزایش‌ها در یک سمت و تمام کاهش‌ها در سمت دیگر ثبت می‌شود. افزایش در دارایی‌ها در سمت راست حساب دارایی و کاهش در دارایی‌ها در سمت چپ آن حساب ثبت می‌شود. در این مقاله با انواع حساب‌ها، انواع ماهیت و انواع ماهیت حساب در حسابداری آشنا شوید و نحوه تشخیص ماهیت حساب‌ها را بیاموزید.


ماهیت حساب در حسابداری چیست؟

حساب‌ها بر اساس معادله اساسی حسابداری به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند. دارایی‌ها منابع اقتصادی هستند که براین آینده برای سازمان انتفاع داشته باشند. وجوه نقد ، ملزومات اداری و موجودی کالا نمونه‌های از دارایی می‌باشند. 

دارایی‌ها = بدهی‌ها + سرمایه 

حساب‌ها دارای دو ماهیت بدهکار و بستانکار است. بدهی ادعای بیرونی بوده و به معنی تعهد اقتصادی قابل پرداخت به افراد بیرون از واحد تجاری می‌باشند. این گروه بیرونی را اصطلاحاً اعتبار دهندگان یا بستانکاران می‌نامند.

    ماهیت بدهکار

دارایی‌ها که ستون سمت راست  هستند که "ماهیت بدهکار" دارند. دارایی‌ها دارای منافع اتی است که شامل دارایی‌های ثابت، هزینه‌ها و بهای تمام شده می‌باشد. هر آنچه به عنوان دارایی سازمان محسوب شود همگی ماهیت بدهکار دارند. تمامی حساب‌هایی که باعث کاهش دارایی شرکت می‌شوند، ماهیت بدهکار دارند.

  •     زمین

  •     پیش پرداخت هزینه‌ها

  •     حساب های دریافتنی

  •     اسناد دریافتی

  •     ساختمان

  •     اثاثیه

    ماهیت بستانکار

بدهی‌ها تعهد پرداخت در آینده می‌باشند. تنوع حساب های بدهی کمتر از دارایی می‌باشد که "ماهیت بستانکار" دارند. بدهی‌ها شامل بدهی‌های بلند مدت، سرمایه و درآمدها می باشد که در سمت چپ معادله حسابداری قرار دارند. به طور کلی هر حسابی که باعث افزایش دارایی شود ماهیت بستانکار دارد. 

  •     حساب های پراختنی

  •     اسناد پرداختی

  •     سایر بدهی ها 

نوع یک حساب تعیین می‌کند که افزایش و کاهش در آن چگونه ثبت شود. برای یک حساب مشخص، تمام افزایش‌ها در یک سمت و تمام کاهش‌ها در سمت دیگر ثبت می‌شود. افایش در دارایی در سمت راست، کاهش در دارایی در سمت چپ آن حساب ثبت می‌شود. قواعد بدهکار و بستانکار کردن حساب می‌باشد. بنابراین همیشه بدهکار سمت راشت  بستانکار سمت چپ است. افزایش و یا کاهش در هر حساب، با توجه به ماهیت آن حساب، از طریق بدهکار یا بستانکار کردن آن صورت می‌گیرد. 

همان‌طور که در بالا به ان شاره شد، درآمدها افزاینده، هزینه‌ها و برداشت کاهنده سرمایه می‌باشند.حساب سرمایه، اثر مانده حساب‌های موقت را به خود جذب می‌کند. بنابراین حسابداران یک حساب واسطه به نام خلاصه سود و زیان استفاده می کنند و درآمدها و هزینه‌ها را به این حساب منتقل می‌کنند. برای اینکار تمامی حساب‌های هزینه به بدهکار خلاصه حساب سود و زیان و تمامی حساب‌های درآمد به بستانکار خلاصه حساب سود و زیان نقل می‌شوند. مانده حساب خلاصه سود و زیان در نهایت حساب سرمایه منتقل می‌شود. 

انواع حساب در حسابداری

در ادامه این مقاله انواع حساب‌ها را در حسابداری توضیح می‌دهیم.


    حساب‌های دائمی

حساب‌های دارایی، بدهی و سرمایه را حساب های دائمی می‌نامند. ماهیت حساب‌های دائمی مخالف با حساب‌های موقت می‌باشد. حساب‌های دائمی در پایان دوره بسته نمی‌شوند، چرا که از مانده ان ها برای اندازه‌گیری سود استفاده نمی‌شود. برای نمونه وجوه نقد، حساب‌های دریافتنی، ملزومات، ساختمان، حساب‌های پرداختنی همه از نوع حساب‌های دائمی می‌باشند. این حساب‌ها مانند حساب درآمد و هزینه بیانگر افزایش و کاهش برای تنها یک دوره مالی نمی‌باشند. مانده حساب‌های دائمی در پایان یک دوره مالی، به عنوان مانده اول دوره بعد به ان دوره انتقال داده می‌شود.

    حساب‌های موقت

حساب‌های موقت همان حساب‌های سود و زیانی هستند که در پایان دوره مالی با حساب واسطه بسته می‌شوند. حساب های موقت مانده را به سال بعد انتقال نمی‌دهند . مانده حساب‌های موقت به حساب سود و زیان که همان حساب واسطه است، بسته می‌شوند. مانده حساب خلاصه سود و زیان، به حساب سود و زیان انباشته که جز حساب‌های موقت نیست و دائمی محسوب می‌شود، انتقال پیدا می‌کند. 

    حساب‌های مخلوط

حساب‌های مخلوط از مخلوط حساب‌های موقت و دادمی هستند در پایان دوره‌مالی مانده حساب را که جز حساب موقتی استباید به عنوان درآمدو یا هزینه شناسایی گردد و به حساب خلاصه سود و زیان بسته شود.

انواع ماهیت در حسابداری

ماهیت حساب‌ها در حسابداری به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. ماهیت حساب‌ها می‌توانند بدهکار یا بستانکار باشند. ولی در برخی موارد حساب‌هایی فاقد ماهیت هستند و یا بالعکس دارای ماهیت دوگانه هستند. در مورادی که ماهیت حساب بدهکار باشد و یا بستانکار باشد در بالا بطور کامل توضیح داده شد. در ادامه به ماهیت حساب‌هایی می‌پردازیم که فاقد ماهیت و یا دارای ماهیت چند گانه می‌باشند. حساب هایی که جنبه تعهدی دارند و تغییر در آن‌ها به عنوان رویداد مالی محسوب نمی‌شود حساب‌های فاقد ماهیت هستند. در مواردی نوع حساب هم در طرف راست معامله به عنوان دارایی و هم در طرف چپ معامله به عنوان بدهی می‌تواند ثبت شود و مانده آن در پایان سال مالی می‌تواند هم بدهکار و هم بستانکار باشد به آن ها حساب‌هایی با ماهیت دو گانه گفته می‌شود. 

ماهیت انواع حساب در حسابداری

در ادامه انواع ماهیت در حسابداری توضیح می‌دهیم. قبل از آن با کشیدن جدولی مبادلاتی که موجب افزایش یا کاهش سرمایه می‌شوند را نشان می‌دهیم. 


    ماهیت حساب فروش در حسابداری

شرکت‌های بازرگانی در صورت فروش کالا درآمدی دریافت می‌کنند. فروش کالا ممکن است بصورت نقدی و یا نسیه صورت گیرد. حساب فروش معادل قیمتی فروش کالایی  است که در طول دوره مالی به فرش رسیده است. ماهیت حساب فروش همیشه بستانکار است.

    ماهیت پیش پرداخت در حسابداری

پیش‌پرداخت هزینه گروهی از دارایی‌های مختلف است که معمولا در آینده‌ای نزدیک منقضی شده یا به مصرف می‌رسند. پیش‌پرداخت اجاره و پیش‌پرداخت بیمه نمونه گروه دارایی می‌باشد. پیش‌پرداخت هزینه یک دارایی است نه هزینه. هزینه در حساب پیش‌پرداخت ثبت می‌گردد و در اینده نزدیک بعد از منقضی شدن مدت پیش‌پرداخت وجه از این حساب خارج می‌شود و به عنوان هزینه ثبت می‌شود . برای مثال ملکی که به مدت یک سال اجاره می‌شود. این هزینه در حساب پیش‌پرداخت ثبت و بعد از یک سال وجه خارج می‌شود و به عنوان هزینه ثبت می‌شود. حساب پیش‌پرداخت به عنوان دارایی جاری شناخته می‌شود و  ماهیت بدهکار دارد. و در حساب‌های دائمی ثبت می‌شوند. 

    ماهیت درآمد در حسابداری

درآمد افزایش در سرمایه است که از فروش کالا یا خدمات در دوره عملیات یک واحد تجاری حاصل می‌شود. براساس رهنمود اصول پذیرفته شده حسابداری درآمد در زمان تحقق شناسایی و ثبت شود. در اغلب موارد درآمد در زمان تکمیل فرآیند فروش کالا و خدمات به مشتریان تحقق می‌یابد و ان زمانی است که واحد تجاری به تمامی موراد توافق شده از جمله ارسال و تحویل کالا و خدمات به مشتریان عمل کرده باشد. حساب درآمد ماهیت بستانکار دارد. 

    ماهیت خرید در حسابداری

چرخه عملیات یک واحد بازرگانی با وجه نقد شروع می‌شود. که برای خرید کالا استفاده می‌گردد. در صورت خرید هر کالایی و شرکت در یک دوره مالی چه بصورت نقدی و چه بصورت نسیه در حساب خرید ثبت می‌شود. حساب خرید ماهیت بدهکار دارد. 

    ماهیت حساب های دریافتنی

ممکن است واحد تجاری کالا یا خدمات حود را بصورت اعتباری و بر اساس تعهد به پرداخت وجه، به فروش رساند. چنین فروش‌هایی اصطلاحاً فروش نسیه است. پرداخت مساعده و پرداخت وام و ... از دیگر نمونه‌های حساب های دریافتنی می‌باشد. حساب‌های دریافتنی جز دارایی محسوب می‌شود و ماهیت بدهکار دارد. 

نحوه تشخیص ماهیت حساب ها

برای تشخیص ماهیت حساب‌ها باید به مانده ان توجه داشت در مورادی که مانده بدهکار شود ماهیت بدهکار می‌شود. در این موارد حسابی از شرکت کاسته می‌شود که تمامی دارایی‌های شرکت طبق انچه در بالا نام برده شد ماهیت بدهکاری دارند. اگر مانده بستانکار باشد، ماهیت بستانکار دارد. در این موارد حسابی به شرکت ارزشی اضافه کرده است. بنابراین ماهیت بستانکاری دارد. تمامی بدهی‌های سازمان جز موراد حساب‌هایی با ماهیت بستانکاری می‌باشد. 

دارایی (مانده عادی بدهکار)= بدهی (مانده عادی بستانکار) + سرمایه (مانده عادی بستانکار)

برای مثال، وجوه نقد و سایر دارایی ها معمولا دارای مانده بدهکار هستند. لذا مانده عادی دارایی‌ها در سمت راست می‌باشد و از این رو دارایی‌ها را حساب‌های مانده بدهکار می‌نامند. متقابلا بدهی ها و سرمایه معمولا دارای مانده بستانکار هستند بنابراین مانده عادی آن‌ها در سمت بستانکار قرار دارد. از این رو آن‌ها را حساب‌های مانده بستانکار می‌نامند. مانده عادی یک حساب، آن سمت از حساب است که افزایش در آن ثبت می‌شود. 


خلاف ماهیت در حسابداری چیست؟

خلاف ماهیت در حسابداری می‌تواند ناشی از اشتباه باشد و یا به دلایل مختلف به عمد خلاف ماهیت ثبت شده باشد که نرم‌افزار حسابداری میزان قابلیت کنترل و بستن دسترسی برای ثبت نکردن خلاف ماهیت‌هایی که بر اساس اشتباه کاربری صورت می‌گیرد را دارا می‌باشد. در حسابداری همان‌طور که در انواع ماهیت حساب‌ها به آن اشاره شد، دارای دو ماهیت بدهکار و بستانکار می‌باشد. افزایش مانده ماهیت حساب را بدهکار و کاهش مانده ماهیت حساب را بستانکار می‌کند. این کاهش تا زمان مانده صفر روند کاهشی خود را ادامه می‌دهد. در برخی موارد کاربران نرم‌افزار حسابداری می خواهند که بتوانند مانده زیر صفر را داشته باشند. بنابراین خلاف ماهیت حساب اقدام به سمت مانده منفی می‌کنند. همانطور که می‌دانید در حالت عادی امکان برداشت وجه بیشتر از حد معمول از بانک وجود ندارد در مورادی که فرد بخواهد دسترسی به ثبت خلاف ماهیت داشته باشد و این کار را بصورت عمدی انجام دهد در نرم‌افزار حسابداری میزان امکان‌پذیر است. در صورتی که کاربر به هر دلیلی بخواهد  امکان ثبت مانده منفی برای هر حساب را داشته باشد با فعال کردن دسترسی کاربر این امکان فراهم خواهد شد. خلاف ماهیت های ثبت شده در حسابداری در مواقع رسیدگی اسناد مشخص می‌گردد.

عنوان محصولات

اسنیپت محصولات برتر شما در اینجا نمایش داده می شود ... این پیام نمایش داده می شود زیرا شما هم آپشن فیلتر و تمپلیت را تنظیم نکرده اید.

مشاوره

شما فرصت دارید از مشاوره رایگان تسهیل گستر استفاده کنید.
ماهیت حساب‌ها در حسابداری چیست؟ و راه تشخیص ماهیت حساب‌ها
تسهیل گستر, بابک شعبانی 8 شهریور 1401
اشتراک‌گذاری این پست
بایگانی
وارد حساب کاربری شوید تا بتوانید نظر خود را ثبت کنید
سیستم حواله ساتنا چیست و چه تفاوتی با سامانه انتقال وجه پایا دارد؟
در سال‌های اخیر و بر اساس قوانینی که بانک مرکزی کشور وضع کرده است، روند انتقال وجه بارها دستخوش تغییرات عمده شده است.
ارتباط با ما +
چت آنلاین
متأسفانه اعضای تیم پشتیبانی در دسترس نیستند. لطفاً بعداً مراجعه نمایید.متأسفانه اعضای تیم پشتیبانی در دسترس نیستند. لطفاً بعداً مراجعه نمایید.
تماس با ما
دفتر تبریز: 041-51288000
دفتر تهران: 021-91012569
درخواس​​​​ت مشاوره یا دمو