در بحث حسابداری و مالی اصطلاحات مختلفی بابت دریافت‌ها، پرداخت‌ها، هزینه‌ها و درآمد به کار برده میشود. از جمله موارد پرکاربرد پیش پرداخت و علی الحساب است. یک حسابدار باید بداند پیش پرداخت و علی الحساب چيست و نحوه ثبت حسابداری آن‌ها چگونه است.
برای آشنایی بیشتر در رابطه با علی الحساب در این مقاله ابتدا به پرسش علی الحساب چیست پاسخ داده شده و در ادامه در رابطه با تعریف علی الحساب دریافتی، پرداختی، ماهیت علی الحساب، ثبت حسابداری علی الحساب، تفاوت علی الحساب و پیش پرداخت و … توضیحاتی ارائه شده است.
علی الحساب چیست؟
همه شما کم و بیش واژه علی الحساب را شنیده و می‌دانید علی‌الحساب به چه معناست. در پاسخ به سوال علی الحساب چیست می‌توان گفت علی الحساب در امور حسابداری و معاملات هنگامی به کاربرده میشود که شخصی حقیقی یا حقوقی از کارفرمای خود مبلغی زودتر از موعد دریافت می‌کند.
به این مبلغ دریافت شده علی الحساب گفته میشود. همچنین در رابطه با حقوق نیز واژه علی الحساب زیاد شنیده میشود. در پاسخ به علی الحساب حقوق یعنی چه؟
می‌توان گفت مبلغی است که کارگر از صاحب کار یا شرکت خود قبل از زمان پرداخت حقوق بنا به نیاز و با درخواست مستقیم دریافت کرده و در پایان ماه این مبلغ از حقوق قابل پرداخت کسر می‌گردد.
حتماً بخوانید: حسابداری شرکتی چیست؟ تفاوت آن با حسابداری مدیریتی
صورتحساب علی الحساب چیست؟
هنگامی که یک کارفرما در پروژه‌های مختلف با چند پیمانکار به صورت همزمان مشغول به فعالیت باشد و بر حسب نیاز در حین کار اقدام به پرداخت علی الحساب به پیمانکارها نماید، در این حالت به گزارش اخذ شده از سیستم در خصوص علی الحساب‌های پرداختی صورتحساب علی الحساب می‌گویند.
همچنین از طرف دیگر زمانی که یک پیمانکار چند پروژه همزمان داشته باشد و از تمامی آن‌ها اقدام به اخذ علی الحساب نماید، به صورتحساب یا گزارش تهیه شده در رابطه با علی الحساب‌های دریافتی، صورتحساب علی الحساب می‌گویند.
نکته مهم
به این نکته باید توجه داشت که علی الحساب و پیش پرداخت با یکدیگر متفاوت بوده و در ثبت این دو نباید اشتباه صورت بگیرد. برای آشنایی بیشتر در این خصوص، به علی الحساب و پیش پرداخت توجه شود.
تعریف علی الحساب دریافتنی
علی الحساب دریافتنی یک حساب دارایی است. این حساب برای پرداختی‌هایی به صورت علی الحساب است که در آینده در قبال اسناد و مدارک بابت فعالیت انجام شده در گذشته، باید تسویه شود.
تعریف علی الحساب پرداختنی
علی الحساب پرداختنی یک حساب بدهی است. برای دریافتی‌هایی به صورت علی الحساب است که در آینده در قابل اسناد و مدارک بابت فعالیت انجام داده توسط شرکت در زمان گذشته، باید تسویه گردد.
ماهیت علی الحساب چیست؟
در معادله اصلی حسابداری دارایی‌ها در سمت راست و بدهی و سرمایه در سمت چپ معادله قرار می‌گیرد. حساب‌هایی که متعلق به سمت راست معادله مذکور باشند با ماهیت بدهکار و حساب‌های متعلق به سمت چپ معادله حسابداری با ماهیت بستانکار شناخته می‌شوند.
همانطور که گفته شد علی الحساب دریافتنی یک حساب دارایی بوده در نتیجه با ماهیت بدهکار خواهد بود. از طرف دیگر با توجه به اینکه علی الحساب پرداختنی یک حساب بدهی است و باید در سمت چپ معادله حسابداری قرار بگیرد با ماهیت بستانکار شناخته میشود.
ماهیت علی الحساب مالیات
حسابداری به عنوان ابزار برقراری ارتباط و گزارش نتایج عملیات یک شرکت به مالکان، طلبکاران، سرمایه گذاران و … است. یکی از بحث‌های پرکاربرد در بخش مالی و حسابداری هر شرکت، بحث مالیات است. شرکت‌ها مطابق مقررات باید در دوره‌های مشخص شده نسبت به پرداخت مالیات اقدام نماید.
برای جلوگیری از ضرر و زیان و عواقب بعدی، شرکت‌ها پیش از رسیدن موعد رسیدگی مالیاتی و قطعی شدن مبلغ مالیات، اقدام به پرداخت مالیات به اداره دارایی می‌نمایند.
به این مبلغ پرداخت شده علی الحساب مالیات گفته میشود. علی الحساب مالیات پرداخت شده که نوعی پیش پرداخت نیز به حساب می‌آید با ماهیت بدهکار است.
حتماً بخوانید: سال مالی چیست؟ نحوه ایجاد، بستن و تغییر سال مالی
کدینگ علی الحساب در حسابداری
در عملیات حسابداری رویدادهای مالی متنوعی وجود دارد. بنابراین برای دسته بندی و قابل فهم بودن رویدادها باید آن‌ها را به دسته‌ها و سطوح کوچک‌تر تقسیم کرد. به عملیات دسته بندی رویدادهای مالی و کد گذاری اصلی و فرعی آن‌ها کدینگ حسابداری می‌گویند.
پاسخ سوال علی الحساب چیست در توضیحات داده شد و با علی الحساب، آشنایی تقریبی پیدا کردید. به طور کلی علی الحساب در ترازنامه در گروه دارایی قرار می‌گیرد و جزء دارایی‌های جاری (کد 11) شرکت در نظر گرفته میشود.
مالیات علی الحساب واردات چیست؟
کالاهایی که از کشورهای خارجی وارد ایران می‌شوند شامل هزینه‌هایی از جمله ارزش گمرکی کالا، هزینه حمل و نقل، حق بیمه و قیمت خرید می‌شوند.
این هزینه‌ها که در اوراق گمرک قرار دارند جمع شده، مالیات بر واردات محاسبه میشود. مالیات مذکور که با نرخ 4 درصد محاسبه میشود به عنوان مالیات علی الحساب از طرف وارد کننده پرداخت می‌گردد.
دستورالعمل دریافت مالیات علی الحساب از واردکنندگان کالا
همانطور که در پاراگراف مالیات علی الحساب چیست گفته شد از جمله قوانین موجود در خصوص هزینه‌های گمرکی براساس بخشنامه گمرک، پرداخت مالیات علی‌الحساب واردات کالا به میزان 4 درصد مجموع ارزش گمرکی و حقوق ورودی است. مالیات علی الحساب در واقع مالیات سودی است که در انتهای سال مالی در دفاتر شرکت‌ها ثبت میشود.
دستورالعمل دریافت مالیات علی الحساب از وارد کنندگان کالا به استناد ماده ۷ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و اصلاحات بعدی آن و بنا به اختیار حاصل از ماده 163 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1366 به همراه اصلاحات بعدی می‌باشد.
مثال عددی سند علی الحساب
در پارگراف قبل در رابطه با نحوه ثبت حسابداری علی الحساب توضیحات لازم داده شد. در ادامه برای درک بهتر موضوع علی الحساب چیست؟ مثال برای علی الحساب آورده شده است.
مثال: شرکت آلفا حق الزحمه کارکرد سه ماه شرکت را به علت کمبود منابع مالی پرداخت ننموده است. در تاریخ 1401/01/01 یکی از پرسنل شرکتی درخواست مبلغ 30.000.000 ریال به عنوان علی الحساب می‌نماید. در این صورت ثبت حسابداری علی الحساب پرداختی به شرح زیر است:
علی الحساب 30.000.000 (بدهکار)
بانک 30.000.000 (بستانکار)
حتماً بخوانید: حسابداری مالیاتی چیست؟ آشنایی با قوانین حسابداری مالیاتی
مثال: محمد به عنوان مسئول پذیرایی جلسه هیئت مدیره در شرکت ایران انتخاب شده است. شرکت به ایشان مبلغ 20.000.000 ریال به عنوان علی الحساب جهت خرید وسایل پذیرایی پرداخت نموده است. ثبت حسابداری علی الحساب پرداختی مذکور به شرح زیر است:
دارایی جاری/ حساب‌ها و اسناد دریافتنی غیرتجاری/سایر بدهی کارکنان 20.000.000 (بدهکار)
بانک 20.000.000 (بستانکار)
ثبت علی الحساب در حسابداری دولتی
در حسابداری دولتی با هدف برنامه ریزی و تصمیم گیری در خصوص کنترل بودجه، گزارش رویدادهای بودجه‌ای و مالی تمام دستگاه‌های اجرایی جمع آوری، ثبت، طبقه بندی، خلاصه، تفسیر و گزارش میشود.
طبق قانون وجوهی که به عنوان مساعده حقوق و مزایا به پرسنل دولت پرداخت میشود، در حکم علی الحساب است.
ثبت علی الحساب در حسابداری دولتی به شرح زیر است:
علی الحساب سال جاری ****( بدهکار)
بانک **** (بستانکار)
تا پایان سال در صورتی که نسبت به تسویه علی الحساب اقدام نشود، در پایان سال میزان مانده علی الحساب، در حساب ذخیره علی الحساب به شرح زیر ثبت میشود:
هزینه/ هزینه‌ها به تفکیک طبقه بندی اقتصادی **** (بدهکار)
ذخیره علی الحساب/ ذخیره علی الحساب بابت عملیات جاری **** (بستانکار)
حتماً بخوانید: معافیت مالیاتی شرکت های غیر فعال به چه نحوی است؟
تفاوت علی الحساب با پیش پرداخت
در اکثر شرکت‌ها دیده شده که قبل از خرید کالا یا خدمات، طبق توافق صورت گرفته مبلغی پرداخت میشود. یا قبل از وقوع هزینه، وجه مربوط به محل هزینه پرداخت میشود که به پرداختی مذکور پیش پرداخت می‌گویند.
اگر علاقمند هستید اطلاعات بیشتری در حوزه پیش پرداخت داشته باشید می‌توانید به مقاله حساب های پیش پرداخت و پیش دریافت مراجعه نمایید.
از طرف دیگر در پاسخ به سوال پیش پرداخت چیست؟ می‌توان به ماده 28 قانون محاسبات عمومی کشور رجوع کرد. در این ماده قانونی به پرداخت‌هایی که از محل اعتبارات مربوط و طبق حکم و قرارداد، قبل از انجام تعهدات صورت می‌گیرد، پیش پرداخت می‌گویند.
تفاوت علی الحساب و مساعده
در موارد متعدد در شرکت‌ها مشاهده میشود که پرسنل قبل از موعد پرداخت حقوق به علت نیاز مالی درخواست قسمتی از حقوق خود را می‌کنند. این قسمت از حقوق که به پرسنل پرداخت میشود به عنوان مساعده حقوق در اسناد حسابداری ثبت میشود. مساعده حقوق در زمان محاسبه حقوق از مبلغ حقوق کسر میشود.
از طرف دیگر کلمه مساعده، نوعی پرداخت قبل از برنامه معمول برای کمک به پرسنل یا پیمانکار درگیر در پروژه یا سازمان است. مانند پرداخت یک کالا یا خدمات قبل از این که کالا دریافت و یا خدمات انجام شده باشد.
تعریف علی الحساب در پارگراف علی الحساب چیست شرح داده شد. با توجه به توضیحات ارائه شده مساعده حقوق و علی الحساب حقوق یکسان است. اما در خصوص تفاوت مساعده و علی الحساب می‌توان گفت که مساعده فقط در مورد حقوق به کاربرده میشود اما علی الحساب در خصوص حقوق، هزینه‌های شرکت، پروژه‌های پیمانکاری، شهریه دانشگاه کاربرد دارد.
