شاید اگر برای اولین بار اصطلاح طوفان فکری را بشنوید، تعجب کنید و معنی آن را ندانید. در حالی که ممکن است حتی از آن استفاده کرده باشید بدون آن که از وجود چنین تکنیکی با خبر باشید. در واقع منظور از طوفان فکری یا بارش فکری، تفکری آزاد برای تولید ایده است.
تکنیک طوفان فکری موثرترین و کارآمدترین روش برای ارائه ایده است و تمام اعضای یک گروه در دادن ایدههای مختلف مشارکت میکنند. اما شاید با خود بگویید طوفان فکری یعنی چه؟ آیا فقط در گروهها کاربرد دارد یا به صورت انفرادی نیز می توان از آن استفاده کرد؟ در این مطلب به طور کامل به این موضوعات میپردازیم.
طوفان فکری به انگلیسی به معنی Brainstorm است که در آن اعضای یک گروه به صورت حضوری یا آنلاین دور هم جمع میشوند و برای حل یک مسئله، تمام ایدههای خود را معرفی میکنند. شاید با تعریفی که از بارش فکری شد، تصور کنید که طوفان مغزی تنها مخصوص تیمها و گروههای بزرگ است و به صورت فردی نمیتوان از این روش استفاده کرد، اما این موضوع حقیقت ندارد.
حتماً بخوانید: ۶ دلیل از بین رفتن ایده های خوب و روش های جلوگیری از آن
در واقع در طوفان فکری انفرادی نیز افراد میتوانند برای حل یک مشکل، تمام ایدههای خود را جمع آوری کنند و در مسیر شغل یا مشکل خود از آن استفاده کنند.
اولین فردی که از تکنیک طوفان ذهنی استفاده کرد و آن را به وجود آورد، الکس آزبورن، مدیر تبلیغات آمریکایی بود. او توضیحات خود درباره طوفان فکری را در کتاب Applied Imagination نوشت.
پس از آن نیز محققان نظریه اولیه او را بسیار بهبود بخشیدند و به جزئیات بیشتر آن توجه کردند. از دیگر کتابهای طوفان فکری میتوان به Brainstorming & Beyond و Creative Problem Solving اشاره کرد که شامل حل مسئله بوده و درباره روشهای طوفان فکری توضیحاتی را ارائه دادهاند.
روش طوفان فکری چیست؟
روش استفاده از تکنیک طوفان ذهنی طوری است که رویکردی را که کل گروه نسبت به یک مسئله دارند، با تفکر جانبی ترکیب کرده و افراد را به دادن ایدههای جدید ترغیب میکند. شاید تصور کنید که انجام چنین کاری احمقانه است، اما با کمی دستکاری، میتوان راه حلهای جدیدی را ارائه داد. در روش طوفان مغزی، پس از تشکیل جلسات و ارائه ایده، کسی حق تشویق یا انتقاد از ایده خاصی را ندارد.
در واقع در این جلسات سعی میشود افراد پیش فرضهایشان را در مورد مشکل به وجود آمده در هم بشکنند و نظرات خود را راحت بیان کنند. به عبارتی قضاوت و تحلیل نظرات، جلوی تولید ایده را میگیرد و خلاقیت، خود را نشان نمیدهد. پس برای ارزیابی ایدهها باید تا آخر جلسه صبر کنید. در این زمان است که به بررسی ایده و نظرات و تفحص درباره آنها میپردازند.
حتماً بخوانید: ۶ گام عملی برای بهبود مستمر برند شما
مهمترین اهداف طوفان فکری
حالا که به طور دقیق معنی طوفان فکری را دانستید، این بار لازم است مهمترین اهداف این تکنیک را بیان کنیم. مهمترین اهداف تکنیک طوفان ذهنی عبارتند از:
۱. بهبود بخشیدن به فرآیند ایده پردازی و تقویت تفکر خلاق
گاهی اوقات برخی از افراد از گفتن و مطرح کردن ایدههایشان امتناع میکنند. طوفان فکری این موانع را از بین میبرد و باعث میشود افراد بدون هیچ نگرانی و دغدغهای تمام ایدههای خود را بیان کنند.
۲. افزایش انگیزه کارکنان
روش طوفان فکری بهترین روش برای افزایش انگیزه کارکنان است. با این کار شما به کارمندان خود این فرصت را میدهید که در محیطی دوستانه ایدههای خود را بیان کنند.
۳. افزایش تعهد کارکنان
زمانی که تعدادی از افراد دور هم جمع میشوند و برای حل یک مشکل مشخص با هم مشارکت میکنند، نسبت به راه حلی که در پایان انتخاب میشود، احساس تعهد و مسئولیت میکنند. زیرا در تصمیم گیری نقش داشته اند.
۴. ایجاد کار تیمی
هنگامی اعضای گروه در کنار هم جمع میشود و بدون تحقیر یکدیگر نظرات خود را بیان میکنند، یک کار تیمی قوی به وجود میاید که صمیمیت میان افراد را بیشتر میکند.
۵. پیدا کردن بهترین راه حل
در روش طوفان مغزی از همه ایدهها حتی ایدههای عجیب و غیر منطقی استقبال میشود. جمع شدن افراد مختلف و گفتن نظرات متفاوت باعث میشود بهترین راه حل برای مسئله پیدا شود.
انواع طوفان فکری
بارش فکری بر دو نوع است و تنها به صورت گروهی انجام نمیشود و به روش انفرادی نیز میتوان از آن استفاده کرد. در ادامه با این دو نوع از طوفان ذهنی بیشتر آشنا میشویم:
حتماً بخوانید: حفظ مشتریان دائمی با ۱۲ روش خارق العاده
طوفان فکری گروهی
در طوفان فکری گروهی میتوانید از خلاقیت و تجربیات همه اعضا گروه استفاده کنید و بهترین ایده را برای حل مشکلات انتخاب کنید. یکی از مزیتهای بارش فکری گروهی این است که هنگامی که یکی از اعضا برای دادن ایده جدید، به بن بست رسید، نظر و تجربه یکی دیگر از اعضای گروه به توسعه ایده او کمک خواهد کرد.
مزیت دیگر طوفان فکری گروهی، داشتن حس مثبت اعضا در گروه است. یعنی آنها میدانند که در رسیدن به راه حل نقش مهمی دارند و مشورت اعضا با یکدیگر، باعث میشود به همه خوش بگذرد. نکتهای که در بارش فکری گروهی باید در نظر بگیرید، این است که سعی کنید اعضای گروه خود را از میان حیطههای تخصصی گوناگون انتخاب کنید؛ زیرا تلاقی تجربیات مختلف نتیجه کار را بهتر خواهد کرد.
طوفان فکری انفرادی
شاید تصور کنید طوفان فکری گروهی همیشه بهترین عملکرد را برای حل مسئله دارد. در حالی که این گونه نیست؛ زیرا طبق تحقیقاتی که انجام گرفته، طوفان فکری انفرادی بسیار نتیجه بخشتر از بارش فکری گروهی عمل میکند. چه از لحاظ کیفیت و چه از لحاظ کمیت. شاید علت این اتفاق زیر پا گذاشتن قوانین و روش طوفان فکری توسط اعضا است. همچنین ممکن است افراد به خاطر نظر و ایده دیگر اعضا، ایدهای را مطرح نکنند.
اما هنگامی که طوفان فکری به صورت انفرادی صورت میگیرد، میتوانید تمام ایدههای خود را در یک لیست بنویسید و به نظر دیگران اصلا اهمیت ندهید. خوب است به این نکته اشاره کنیم که طوفان فکری انفرادی برای مشکلات کلی بهتر جواب میدهد، اما برای حل مسائل پیچیدهتر بهتر است از طوفان فکری گروهی استفاده کنید.
روش استفاده از طوفان فکری گروهی
بهترین روش استفاده از طوفان فکری، ترکیب استفاده از طوفان فکری گروهی و انفرادی است. در این مواقع افراد تمام ایدههای خود را بدون هیچ مانعی بیان کرده و لیستی کامل از ایدهها ارائه میشود. اما برای نتیجه بخش بودن طوفان فکری گروهی باید طبق مراحل زیر عمل کنید.
مرحله اول: آماده سازی گروه
در اولین مرحله از طوفان ذهنی گروهی باید فضای راحت و مناسبی را برای اعضا به وجود آورید. به اندازه کافی در اتاق خوراکی قرار دهید و سعی کنید اعضایی را برای گروه انتخاب کنید که نظریات متنوع داشته و مانند هم فکر نمیکنند. فقط به این نکته توجه کنید که مرحله آماده سازی بسیار اهمیت دارد و افراط در آن میتواند کل گروه و طوفان فکری را نابود سازد.
مرحله دوم: مطرح کردن مسئله
سعی کنید مسئله و مشکل خود را به طور واضح مطرح کرده و معیارهایی را که یک راه حل باید داشته باشد، بیان کنید. پس در ابتدای جلسه زمان کافی در اختیار افراد گروه قرار دهید تا در سکوت و آرامش کافی نظرات خود را روی کاغذ بنویسند. پس از آن از افراد بخواهید ایدههای خود را در جمع مطرح کنند.
حتماً بخوانید: ساختار تیم تولید محتوا | چگونه گروه تولید محتوا تشکیل دهیم؟
مرحله سوم: هدایت کردن بحث
پس از آن که اعضا تمام ایدههای خود را مطرح کردند، این بار به بحث درباره نظرات بپردازید و به آنها وسعت دهید. در واقع یکی از ارزشمندترین جنبه های بارش فکری گروهی، پیدا کردن راه حل های جدید بر اساس راه حلهای دیگران است. پس همه اعضا را در بحث شرکت داده اما به آنها اجازه انتقاد از نظرات و ایدههای دیگران را ندهید.
قوانین طوفان فکری
بر کمیت تمرکز کنید
همیشه گفته اند که کیفیت بر کمیت ارجحیت دارد. اما در بارش فکری برعکس است. در واقع طوفان فکری بر کمیت ایدهها تمرکز دارد و هر چه تعداد ایدهها بیشتر باشد، بهتر خواهد بود. پس به جای فکر کردن درباره یک ایده عالی میتوانید ایدههای بیشتری را ارائه دهید.
از انتقاد خودداری کنید
همانطور که میدانید ترس از مسخره شدن و قضاوت دیگران مهمترین مانع خلاقیت است. به همین دلیل است که در تکنیک طوفان مغزی، انتقاد و قضاوت ایده دیگران ممنوع است و کسی حق قضاوت درباره نظر دیگران را ندارد.
از ایده های غیرمعمول استقبال کنید
از ابتدا به دنبال انتخاب و گلچین کردن بهترین ایده و نظر نباشید. بلکه اعضا را تشویق کنید که تمام نظرات خود را با وجود عجیب یا غیر معمول بودن، مطرح کنند. شاید اجرا کردن ایدههای غیر منطقی غیر ممکن باشد، اما با ترکیب یا تغییر آن ایدههای جذاب و تازهای تولید میشود.
ایده ها را ترکیب کرده و بهبود دهید
پس از آن که افراد ایدههای خود را مطرح کردند، نظرات را خوب بررسی کرده و در صورت امکان نظرات نزدیک به هم را ترکیب کرده و ایده اثربخشی را به وجود آورید.
دو مدل طوفان مغزی متفاوت
علاوه بر موارد گفته شده، دو مدل طوفان فکری دیگر وجود دارد که با روشهای دیگر طوفان مغزی اندکی متفاوتند. خوب است با آنها نیز آشنا شوید.
طوفان فکری معکوس
شاید برای شما هم سوال باشد که روش یا تکنیک طوفان فکری معکوس چیست؟ تکنیک طوفان فکری معکوس در واقع برعکس روش طوفان فکری غالب است. به این صورت که در روش طوفان فکری به این موضوع فکر میکنید که چگونه میتوانم هدفم را عملی کنم؟
در این روش بدون شک شما تمام راههایی را که به نتیجه مطلوب منتهی میشود، امتحان کردهاید. اما در تکنیک طوفان فکری معکوس درست سوال برعکسی را از خود میپرسید. یعنی میگویید: چگونه میتوانم جلو عملی شدن هدفم را بگیرم. این روش به شما کمک میکند گزینههای مختلفی را بررسی کنید و رویکرد دیگری را نیز مورد ارزیابی قرار دهید.
حتماً بخوانید: ۱۰ روش بهبود تجربه کاربری برای موفقیت در کسب و کار اینترنتی
طوفان ذهنی ساکت یا خاموش
در گروه شما روش طوفان فکری ساکت ابزار خلق ایده جایگزین محسوب میشود. روش کار در این طوفان فکری نیز مانند روش طوفان فکری کلی است و مراحل طبق آن انجام میشود. فقط به این نکته توجه کنید که تا زمان پایان یافتن کلی، کسی برگه خود را تحویل ندهد. زیرا این موضوع نظم گروه را به هم زده و در تمرکز سایر اعضا اختلال ایجاد میکند.
مزایای تکنیک طوفان فکری چیست؟
تکنیک طوفان مغزی مزایای زیادی دارد و باعث حل مشکلات و مسئلههای شما میشود. در ادامه تعدادی از این مزایا را معرفی میکنیم:
باعث تشویق تفکر خلاق میشود
کار تیمی را بهتر و انسجام گروهی را بیشتر میکند
اغلب در مدت زمان کوتاه ایدههای بیشتری تولید میشود
تمام نظرات و ایدهها پذیرفته میشود
باعث تشویق تفکر انتقادی میشود
آسان و هیجان انگیز است
رسیدن به راهکارها را آسانتر میکند
باعث ایجاد همدلی در میان اعضا میشود
از دیدگاه و نظرات همه استقبال میشود
به همه افراد فرصت شنیده شدن میدهد
کلام آخر
مطمئنا گاهی با مشکلاتی رو به رو میشوید که برای حل آن دچار سردرگمی شده و تصمیم گیری برایتان سخت میشود. در چنین شرایطی بهترین کار استفاده از روش طوفان ذهنی است. این روش مزیتهای زیادی دارد و باعث پیدا کردن روشهای خلاق زیادی میشود.
این روش باعث میشود با انجام یک کار گروهی، صمیمیت افراد نسبت به هم بیشتر شده و مسئله به راحتی حل شود. آیا شما تا به حال از این تکنیک استفاده کردهاید؟ نتیجه مطلوب را بدست آوردهاید؟ خوشحال میشویم تجربیات خود را در این باره درباره با ما به اشتراک بگذارید.
طوفان فکری چیست؟ فرمول خلق ایده های ناب!