دانیل گلمن، روانشناس و نویسنده مشهور، با تحقیقات گسترده خود در حوزه هوش هیجانی، به ابعاد جدیدی از رهبری پرداخته است. او معتقد است که هوش هیجانی، یعنی توانایی درک، مدیریت و هدایت احساسات خود و دیگران، کلیدی برای موفقیت یک رهبر است. گلمن، شش سبک رهبری اصلی را شناسایی کرده است که هر یک در شرایط مختلف، مزایا و چالش‌های خاص خود را دارند.
شش سبک رهبری دانیل گلمن
سبک رهبری اجباری (Coercive leadership style):
در این سبک رهبری، رهبر با استفاده از دستورالعمل‌های صریح، کنترل شدید و تهدید به مجازات، تلاش می‌کند تا کارکنان را به انجام وظایف خود وادار کند. این سبک، اغلب در شرایط بحرانی یا زمانی که تصمیم‌گیری سریع ضروری است، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای مطالعه توصیه می‌شود: هوش هیجانی (EQ) چیست و چگونه تقویتش کنیم؟
ویژگی‌های کلیدی:
- تمرکز بر نتایج کوتاه‌مدت: رهبران اجباری معمولاً به نتایج فوری و قابل مشاهده اهمیت می‌دهند و کمتر به توسعه طولانی‌مدت کارکنان و سازمان توجه می‌کنند.
- استفاده از قدرت و کنترل: این رهبران بر اساس موقعیت خود در سازمان، از قدرت و کنترل بالایی برخوردار هستند و از این قدرت برای اعمال اراده خود استفاده می‌کنند.
- کمبود مشارکت: کارکنان در این سبک رهبری، معمولاً فرصت مشارکت در تصمیم‌گیری ندارند و تنها وظیفه اجرای دستورات را بر عهده دارند.
- ایجاد جو تنش و ترس: محیط کاری در این سبک رهبری، اغلب پر از تنش و ترس است و کارکنان ممکن است احساس کنند که تحت فشار هستند.
مزایای سبک اجباری:
- کارایی در شرایط بحرانی: در مواقعی که سازمان با بحران مواجه است و نیاز به تصمیم‌گیری سریع و اجرای فوری دستورات وجود دارد، این سبک می‌تواند موثر باشد.
- ایجاد نظم و انضباط: رهبران اجباری می‌توانند به سرعت نظم و انضباط را در سازمان برقرار کنند.
برای مطالعه توصیه می‌شود: اصول و آداب ارتباطات آنلاین؛ ۱۴ قانون طلایی که نباید فراموش کنید
معایب سبک اجباری:
- کاهش انگیزه و خلاقیت: این سبک، انگیزه و خلاقیت کارکنان را کاهش می‌دهد و منجر به کاهش عملکرد طولانی‌مدت سازمان می‌شود.
- افزایش گردش کارکنان: کارکنان در این محیط کاری، معمولاً احساس رضایت شغلی پایینی دارند و تمایل به ترک سازمان دارند.
- تخریب روابط بین‌فردی: این سبک، روابط بین رهبر و کارکنان و همچنین روابط بین کارکنان را تخریب می‌کند.
چه زمانی از سبک اجباری استفاده کنیم؟
- در شرایط اضطراری و زمانی که سازمان با تهدید جدی مواجه است.
- زمانی که کارکنان از انجام وظایف خود امتناع می‌کنند.
- زمانی که نیاز به ایجاد نظم و انضباط فوری در سازمان وجود دارد.
محدودیت‌های استفاده از سبک اجباری:
- نباید به عنوان یک سبک رهبری دائمی استفاده شود.
- باید با احتیاط و در شرایط خاص مورد استفاده قرار گیرد.
- بهتر است با سبک‌های دیگر رهبری ترکیب شود.
برای مطالعه توصیه می‌شود: آماده‌سازی کمک‌های حسی برای استفاده در سخنرانی
سبک رهبری مقتدرانه (Authoritative leadership style):
سبک رهبری مقتدرانه، یکی از شش سبک رهبری کلیدی است که دانیل گلمن، روانشناس برجسته و نویسنده کتاب‌های پرفروش مدیریت، آن را معرفی کرده است. این سبک، در بسیاری از سازمان‌ها و موقعیت‌های رهبری مشاهده می‌شود و ویژگی‌های خاص خود را دارد.
تعریف سبک رهبری مقتدرانه:
در سبک رهبری مقتدرانه، رهبر با ایجاد یک چشم‌انداز واضح و الهام‌بخش، کارکنان را به سمت یک هدف مشترک سوق می‌دهد. این سبک، بر ایجاد انگیزه و تعهد در کارکنان تمرکز دارد و از طریق الگو بودن و ایجاد اعتماد، توانایی رهبر را در هدایت تیم افزایش می‌دهد.
ویژگی‌های کلیدی سبک رهبری مقتدرانه:
- ایجاد چشم‌انداز روشن: رهبران مقتدرانه، یک چشم‌انداز واضح و الهام‌بخش برای تیم ایجاد می‌کنند و به کارکنان نشان می‌دهند که به کجا می‌روند و چرا باید به آنجا برسند.
- الگو بودن: این رهبران، با رفتارهای خود، الگوی مناسبی برای کارکنان هستند و ارزش‌های سازمان را به خوبی نمایش می‌دهند.
- توجه به توسعه کارکنان: رهبران مقتدرانه، به رشد و توسعه کارکنان خود اهمیت می‌دهند و فرصت‌های یادگیری و پیشرفت را برای آن‌ها فراهم می‌کنند.
- ایجاد اعتماد: این رهبران، با ایجاد ارتباطات قوی و صادقانه با کارکنان، اعتماد متقابل را تقویت می‌کنند.
- انعطاف‌پذیری: رهبران مقتدرانه، در عین حال که به چشم‌انداز سازمان پایبند هستند، به تغییرات و بازخوردهای کارکنان نیز توجه می‌کنند.
مزایای سبک رهبری مقتدرانه:
- افزایش انگیزه و تعهد: کارکنانی که تحت رهبری یک رهبر مقتدرانه کار می‌کنند، معمولاً انگیزه و تعهد بیشتری نسبت به کار خود دارند.
- نوآوری و خلاقیت: این سبک، فضایی را برای نوآوری و خلاقیت در سازمان فراهم می‌کند.
- افزایش عملکرد تیم: تیم‌هایی که با استفاده از این سبک رهبری هدایت می‌شوند، معمولاً عملکرد بهتری دارند.
- توسعه رهبران آینده: رهبران مقتدرانه، با ایجاد فرصت‌های یادگیری و رشد، می‌توانند رهبران آینده سازمان را پرورش دهند.
برای مطالعه توصیه می‌شود: اشتباهات زبان بدن که زندگی شما را نابود می‌کند
معایب سبک رهبری مقتدرانه:
- نیاز به مهارت‌های ارتباطی قوی: رهبران مقتدرانه باید مهارت‌های ارتباطی بسیار قوی داشته باشند تا بتوانند چشم‌انداز سازمان را به طور موثر به کارکنان منتقل کنند.
- زمان‌بر بودن: ایجاد یک چشم‌انداز قوی و الهام‌بخش، زمان و تلاش زیادی می‌طلبد.
- احتمال سوءاستفاده از قدرت: اگر رهبر مقتدرانه، از قدرت خود به درستی استفاده نکند، ممکن است به جای الهام‌بخشی، باعث ایجاد ترس و عدم اعتماد در کارکنان شود.
چه زمانی از سبک رهبری مقتدرانه استفاده کنیم؟
- زمانی که نیاز به تغییر و تحول در سازمان وجود دارد.
- زمانی که تیم به یک چشم‌انداز مشترک نیاز دارد.
- زمانی که می‌خواهید انگیزه و تعهد کارکنان را افزایش دهید.
- زمانی که می‌خواهید نوآوری و خلاقیت را در سازمان تقویت کنید.
برای مطالعه توصیه می‌شود: ۲۰ مورد تقاضای مهارت‌های استخدامی برای سال 2024
سبک رهبری رقابتی (Pacesetting leadership style):
سبک رهبری رقابتی یا پیشرو، یکی دیگر از شش سبک رهبری کلیدی است که دانیل گلمن معرفی کرده است. این سبک، بر ایجاد استانداردهای بسیار بالا و انتظار عملکرد عالی از کارکنان تمرکز دارد.
تعریف سبک رهبری رقابتی:
در سبک رهبری رقابتی، رهبر، استانداردهای کاری بسیار بالایی را تعیین می‌کند و از کارکنان انتظار دارد که به این استانداردها دست یابند. این سبک، بر رقابت، پیشرفت مداوم و دستیابی به نتایج برتر تمرکز دارد.
ویژگی‌های کلیدی سبک رهبری رقابتی:
- تعیین استانداردهای بالا: رهبران رقابتی، انتظار دارند که کارکنان بهترین عملکرد خود را ارائه دهند و به طور مداوم برای بهبود تلاش کنند.
- تمرکز بر نتایج: این رهبران، بر دستیابی به نتایج برتر و قابل اندازه‌گیری تمرکز دارند.
- رقابت: ایجاد روحیه رقابت بین اعضای تیم و تشویق آن‌ها برای دستیابی به بهترین نتایج، از ویژگی‌های این سبک است.
- پیشرفت مداوم: رهبران رقابتی، به دنبال بهبود مستمر هستند و از کارکنان انتظار دارند که همیشه به دنبال راه‌های جدید برای بهبود عملکرد خود باشند.
برای مطالعه توصیه می‌شود: رهبری رویایی چیست؟ رهبر رویایی چه ویژگی‌هایی دارد؟
مزایای سبک رهبری رقابتی:
- افزایش بهره‌وری: با تعیین استانداردهای بالا و ایجاد روحیه رقابت، بهره‌وری سازمان افزایش می‌یابد.
- نوآوری: این سبک، می‌تواند منجر به ایجاد نوآوری و ایده‌های جدید شود.
- دستیابی به اهداف بلندمدت: با تمرکز بر نتایج و بهبود مستمر، سازمان می‌تواند به اهداف بلندمدت خود دست یابد.
معایب سبک رهبری رقابتی:
- افزایش استرس: فشار برای دستیابی به استانداردهای بالا، می‌تواند باعث افزایش استرس در کارکنان شود.
- کاهش روحیه همکاری: رقابت شدید بین اعضای تیم، می‌تواند به کاهش روحیه همکاری و افزایش تنش منجر شود.
- ایجاد جو منفی: اگر این سبک به درستی اجرا نشود، می‌تواند جو کاری منفی و رقابتی ایجاد کند.
چه زمانی از سبک رهبری رقابتی استفاده کنیم؟
- زمانی که نیاز به دستیابی سریع به نتایج وجود دارد.
- زمانی که تیم به چالش کشیدن خود نیاز دارد.
- زمانی که می‌خواهید نوآوری و خلاقیت را در سازمان تقویت کنید.
برای مطالعه توصیه می‌شود: ۷ راهکار مؤثر برای کنترل خشم در محیط کار
سبک رهبری وابسته‌ساز (Affiliative leadership style):
سبک رهبری وابسته‌ساز یا دموکراتیک، یکی دیگر از شش سبک رهبری کلیدی است که دانیل گلمن معرفی کرده است. این سبک، بر مشارکت کارکنان در تصمیم‌گیری‌ها تمرکز دارد و به ایجاد یک محیط کاری مشارکتی و انگیزشی کمک می‌کند.
تعریف سبک رهبری وابسته‌ساز:
در سبک رهبری وابسته‌ساز، رهبر، تصمیم‌گیری را با اعضای تیم به اشتراک می‌گذارد و از نظرات و ایده‌های آن‌ها استقبال می‌کند. این سبک، بر ایجاد یک محیط کاری مشارکتی و انگیزشی تمرکز دارد و به کارکنان این امکان را می‌دهد تا احساس کنند در تصمیم‌گیری‌ها نقش فعالی دارند.
ویژگی‌های کلیدی سبک رهبری وابسته‌ساز:
- مشارکت کارکنان: رهبران وابسته‌ساز، به طور فعال به دنبال نظرات و ایده‌های کارکنان هستند و آن‌ها را در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت می‌دهند.
- ایجاد جو مشارکتی: این رهبران، محیطی را ایجاد می‌کنند که در آن کارکنان احساس کنند به آن‌ها اعتماد می‌شود و می‌توانند آزادانه نظرات خود را بیان کنند.
- توجه به نیازهای کارکنان: رهبران وابسته‌ساز، به نیازها و خواسته‌های کارکنان توجه می‌کنند و سعی می‌کنند محیط کاری را متناسب با آن‌ها تنظیم کنند.
- تیم‌سازی: این رهبران، بر تقویت همکاری و تعامل بین اعضای تیم تمرکز دارند و به ایجاد تیم‌های قوی و کارآمد کمک می‌کنند.
برای مطالعه توصیه می‌شود: پوشیدن لباس مناسب در محل کار: اهمیت، نکات و کدهای لباس
مزایای سبک رهبری وابسته‌ساز:
- افزایش خلاقیت و نوآوری: مشارکت کارکنان در تصمیم‌گیری‌ها، منجر به افزایش خلاقیت و نوآوری در سازمان می‌شود.
- افزایش رضایت شغلی: کارکنانی که در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت دارند، معمولاً رضایت شغلی بالاتری دارند.
- تقویت احساس تعلق: این سبک، احساس تعلق به سازمان را در کارکنان تقویت می‌کند.
- توسعه مهارت‌های رهبری: کارکنان با مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها، مهارت‌های رهبری خود را توسعه می‌دهند.
معایب سبک رهبری وابسته‌ساز:
- زمان‌بر بودن: تصمیم‌گیری گروهی، معمولاً زمان بیشتری نسبت به تصمیم‌گیری فردی می‌برد.
- احتمال بروز اختلاف نظر: در برخی موارد، ممکن است بین اعضای تیم اختلاف نظر ایجاد شود که حل آن زمان‌بر باشد.
- نیاز به مهارت‌های ارتباطی قوی: رهبر باید مهارت‌های ارتباطی قوی داشته باشد تا بتواند به طور موثر با اعضای تیم تعامل کند.
چه زمانی از سبک رهبری وابسته‌ساز استفاده کنیم؟
- زمانی که نیاز به تصمیمات گروهی و جمعی وجود دارد.
- زمانی که می‌خواهید خلاقیت و نوآوری را در سازمان تقویت کنید.
- زمانی که می‌خواهید رضایت شغلی کارکنان را افزایش دهید.
- زمانی که می‌خواهید تیم‌های قوی و کارآمد تشکیل دهید.
سبک رهبری دموکراتیک (Democratic leadership style):
سبک رهبری دموکراتیک با هدف توانمندسازی اعضای تیم به کار گرفته می‌شود تا در بزنگاه تصمیم‌گیری‌ها، بتوانند صاحب‌نظر باشند. با صرف زمان برای جمع‌آوری ورودی‌ها، گوش دادن به نگرانی‌ها و دیدگاه‌های متنوع و در نظر گرفتن بازخوردها، نشان می‌دهید که اعضای تیم، برای شما و سازمان شما مهم هستند. این شیوه باعث می‌شود تا اعضای تیم شما خود را بخشی از سازمان بدانند و حس تعلق بیشتری داشته باشند.
موقعیت استفاده از سبک رهبری دموکراتیک
این سبک از رهبری، برای زمانی مناسب است که شما از مسیر خود مطمئن نیستید یا نیاز دارید برای اتخاذ یک تصمیم مهم از حمایت جمعی اعضای سازمان بهره‌مند شوید. با این همه، یادتان باشد که این سبک از رهبری برای مواقع اضطراری مناسب نیست. به‌جز این، برای به نتیجه رسیدن این سبک از رهبری، لازم است اعضای تیم شما، اطلاعات کافی از مسئله موردنظر داشته باشند.
برای مطالعه توصیه می‌شود: عنوان انتخابی بلاگ شما اینجا قرار می‌گیرد!
سبک رهبری هدایت‌گر (Coaching leadership style):
سبک رهبری هدایت‌گر یا کوچینگ، یکی دیگر از شش سبک رهبری کلیدی است که دانیل گلمن معرفی کرده است. این سبک، بر توسعه فردی کارکنان و کمک به آن‌ها برای رسیدن به پتانسیل کامل خود تمرکز دارد.
تعریف سبک رهبری هدایت‌گر:
در سبک رهبری هدایت‌گر، رهبر به جای اینکه به کارکنان بگوید چه کاری انجام دهند، به عنوان یک مربی عمل می‌کند و به آن‌ها کمک می‌کند تا خودشان راه حل مشکلات را پیدا کنند. این سبک، بر تقویت توانایی‌های کارکنان، افزایش اعتماد به نفس آن‌ها و کمک به آن‌ها برای رسیدن به اهدافشان تمرکز دارد.
ویژگی‌های کلیدی سبک رهبری هدایت‌گر:
- توسعه فردی: رهبران هدایت‌گر، به توسعه مهارت‌ها و توانایی‌های کارکنان خود اهمیت می‌دهند و به آن‌ها فرصت‌های یادگیری و رشد می‌دهند.
- پرسشگری: این رهبران، به جای ارائه پاسخ‌های آماده، سوالاتی را مطرح می‌کنند که کارکنان را به تفکر و یافتن راه حل‌های خود تشویق می‌کند.
- ایجاد انگیزه: رهبران هدایت‌گر، با ایجاد یک محیط انگیزشی، به کارکنان کمک می‌کنند تا به پتانسیل کامل خود دست یابند.
- اعتماد به کارکنان: این رهبران، به توانایی‌های کارکنان خود اعتماد دارند و به آن‌ها اجازه می‌دهند تا مسئولیت کار خود را بر عهده بگیرند.
مزایای سبک رهبری هدایت‌گر:
- افزایش انگیزه و رضایت شغلی: کارکنانی که تحت رهبری یک رهبر هدایت‌گر کار می‌کنند، معمولاً انگیزه و رضایت شغلی بالاتری دارند.
- توسعه مهارت‌های رهبری: کارکنان با دریافت بازخورد و راهنمایی از سوی رهبر، مهارت‌های رهبری خود را توسعه می‌دهند.
- افزایش خلاقیت و نوآوری: این سبک، فضایی را برای خلاقیت و نوآوری در سازمان فراهم می‌کند.
- توسعه بلندمدت سازمان: با پرورش استعدادها و توانایی‌های کارکنان، سازمان می‌تواند در درازمدت موفق‌تر باشد.
برای مطالعه توصیه می‌شود: چگونه زمان را در محل کار بکشیم: ۱۱ کاری که در یک روز آهسته باید انجام داد
معایب سبک رهبری هدایت‌گر:
- زمان‌بر بودن: پرورش کارکنان و کمک به آن‌ها برای رسیدن به پتانسیل کامل خود، زمان و تلاش زیادی می‌طلبد.
- نیاز به مهارت‌های ارتباطی قوی: رهبر باید مهارت‌های ارتباطی بسیار قوی داشته باشد تا بتواند به طور موثر با کارکنان ارتباط برقرار کند و به آن‌ها مشاوره دهد.
- نیاز به صبر و حوصله: دیدن نتایج این سبک رهبری، ممکن است زمان‌بر باشد.
چه زمانی از سبک رهبری هدایت‌گر استفاده کنیم؟
- زمانی که می‌خواهید پتانسیل کارکنان خود را به حداکثر برسانید.
- زمانی که می‌خواهید یک محیط کاری یادگیرنده ایجاد کنید.
- زمانی که می‌خواهید کارکنان خود را برای پذیرفتن مسئولیت بیشتر آماده کنید.
نتیجه‌گیری کلی در مورد شش سبک رهبری گلمن
هر یک از شش سبک رهبری دانیل گلمن (اجباری، مقتدرانه، دموکراتیک، رقابتی، هدایت‌گر و همدلانه) در شرایط خاص و با توجه به ویژگی‌های تیم و سازمان می‌تواند موثر باشد. هیچ سبک واحدی برای همه موقعیت‌ها مناسب نیست و موفقیت یک رهبر به توانایی او در تشخیص موقعیت و انتخاب سبک مناسب بستگی دارد.
هدف از شناخت این سبک‌ها، این است که رهبران بتوانند با آگاهی کامل از نقاط قوت و ضعف هر سبک، بهترین تصمیم را برای تیم خود بگیرند. یک رهبر موثر، کسی است که بتواند با ایجاد تعادل بین این سبک‌ها، محیطی پویا، انگیزشی و کارآمد را برای تیم خود ایجاد کند.
