حسابداری بر دو مبنای اصلی استوار است، یعنی حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی. حسابداری تعهدی به عنوان یکی از روش‌های استاندارد حسابداری در بسیاری از سازمان و شرکت‌ها استفاده می‌شود. این روش حسابداری تصویر دقیقی از وضعیت مالی شرکت فراهم می‌کند که در تصمیم گیری‌ها و مدیریت منابع تأثیر زیادی دارد. بر اساس حسابداری تعـهدی، درآمدها زمانی شناسایی و ثبت می‌شوند که تحقق یابند. با ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا با دو نوع اصلی از انواع حسابداری، یعنی حسابداری تعهدی و حسابداری وجوه نقد و نکات مهم مربوط به آنها بیشتر آشنا شویم.

حتماً بخوانید: تحلیلگر بودجه کیست و چه وظایفی دارد؟

حسابداری تعهدی چیست؟

در علم حسابداری، زمان تأثیر بسیار زیادی در ثبت و مدیریت رویدادهای مالی در سازمان‌ها و شرکت‌ها دارد. زمان ثبت و شناسایی پرداخت‌ها و دریافتی‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و در تصمیم‌گیری‌های مالی مدیران و کنترل منابع نقش مهمی دارد. حسابداری تعهدی یک روش حسابداری است که عملکرد و موقعیت یک شرکت را از طریق شناسایی رویدادهای مالی و اقتصادی بدون در نظر گرفتن زمان انجام معاملات نقدی اندازه گیری می‌کند. در این روش، درآمد و هزینه‌ها زمانی ثبت می‌شود که تراکنشی اتفاق افتاده باشد.

به طور کلی در حسابداری تعـهدی، به زمان دریافت وجه توجه نمی‌شود، بلکه زمان تحقق درآمد در شناسایی و ثبت آن اهمیت دارد. برای مثال شخصی مقداری از پس‌انداز خود را در بانک سرمایه گذاری می‌کند و بانک متعهد می‌شود ماهانه سود مشخصی را به او بپردازد. این شخص در ابتدای سرمایه گذاری سودی دریافت نکرده است، اما می‌داند که طبق قراردادی که بانک بسته است ماهانه مبلغ مشخص را دریافت خواهد کرد.

یا فرض کنید ارزش سهامی که شخصی در یک شرکت سرمایه گذاری کرده است افزایش می‌یابد. در این صورت سودی به شخص تعلق می‌گیرد، این سود در لحظه قابل نقد کردن نیست اما می‌توان آن را بخشی از سرمایه و دارایی حساب کرد. در واقع می‌توان گفت که حسابداری تعهدی به سازمان‌ها و شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا سرمایه‌های نقد نشده خود را بدون توجه به زمان دریافت آن، در گزارش‌های حسابداری مالی خود ثبت کنند.

حتماً بخوانید: نحوه محاسبه هزینه استهلاک دارائیها و ثبت در حسابداری

در ایران، هم سازمان‌ها و شرکت‌های غیردولتی از حسابداری تعـهدی به منظور مدیریت امور مالی خود استفاده می‌کنند و هم سازمان‌های دولتی و نهادهای عمومی به تبعیت از بند ۱ ماده ۲۶ قانون که در اسفندماه ۱۳۹۳ در مجلس تصویب شد، ملزم به استفاده از حسابداری تعهـدی در مدیریت و کنترل امور مالی خود هستند. آیین‌نامه و مفاد اجرایی این قانون توسط وزارت اقتصادی، دیوان محاسبات و همچنین سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تهیه شد.

حسابداری تعهدی به علت پیچیدگی تراکنش‌ها و معاملات کسب‌وکارها به وجود آمده است. این روش حسابداری به نوعی برای فروش اعتباری کالا و خدمات و همچنین پروژه‌هایی که سود و درآمد آن در یک بازه زمانی بلندمدت ایجاد می‌شود مناسب‌تر است زیرا درآمدها، هزینه‌ها و بدهی‌ها هنگام وقوع بر روی موقعیت مالی این شرکت‌ها تأثیر گذار خواهد بود. به همین منظور این رویدادها و معاملات مالی در همان دوره مالی که اتفاق می‌افتند، در صورت‌های مالی شرکت ثبت می‌شوند تا یک تصویر دقیق از وضعیت مالی شرکت فراهم شود و مدیران و سرمایه گذاران در مورد شرکت و آینده آن تصمیم‌های مناسبی بگیرند.

درواقع حسابداری تعهدی، موجب می‌شود شرکت‌ها در مورد دریافت‌ها و پرداخت‌های خود پیش‌بینی‌شده دقیقی داشته باشند و منابع و دارایی‌های خود را به درستی برنامه ریزی و مدیریت کنند. همچنین باید به این نکته نیز توجه داشت که حسابداری تعـهدی به علت پیچیدگی‌هایی که دارد، معمولاً هزینه بیشتری نیز در پی دارد.

حتماً بخوانید: حسابداری چند بعدی و لزوم استفاده آن در واحد های صنعتی

مزایای حسابداری تعهدی کدام است؟

در بخش قبل با حسابداری تعهدی و مفهوم کلی آن آشنا شدیم. به طور کلی می‌توان گفت استفاده از حسابداری تعـهدی، با شفاف‌سازی ثبت هزینه‌ها و درآمدها باعث می‌شود دقت و صحت گزارشگری مالی بهبود یابد. علاوه بر این حسابداری تعـهدی مزایایی دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهیم شد:

•     در حسابداری تعهدی، درآمدها به محض تحقق، شناسایی و ثبت می‌شوند، بدهکاران مرتبط با آن شناسایی و قابلیت پیگیری و وصول مطالبات افزایش می‌یابد.

•     بهبود پاسخگویی مدیران به واسطه ارائه تصویر جامعی از عملکرد آن‌ها بر حسب درآمدهای کسب شده و منابع مصرف شده

•     میـزان درآمدهـای وصـول نشده هر دوره مالی را مشخص و امکان برنامه ریزی برای آن‌ها را فراهم می‌کند.

•     امکان تهیه اطلاعات کامل و جامعی از منابع، موجودی‌ها و میزان دارایی‌ها در دوره‌های زمانی مختلف فراهم می‌آورد.

•     حسابداری تعهدی با استفاده اطلاعات حاصل از نرم‌افزار حسابداری میزان بودجه لازم برای هر پروژه را برآورد می‌کند.

•     موجب انعطاف پذیری در مدیریت مالی سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌شود.

•     مدیریت و کنترل دقیقی بر مطالبات و بدهی‌ها فراهم می‌آورد.

•     موجب دسترسی آسان به اطلاعات درآمدها و هزینه‌ها در هر دوره مالی می‌شود.

•     موجب افزایش ﻛﺎﺭﺍیی ﻭ ﺍﺛﺮ ﺑﺨشی ﻣﻨﺎﺑﻊ در سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌شود.

•     منجر به ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺍﺭﺯﻳﺎبی ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ سازمان بر مبنای شاخص‌های مالی می‌شود.

•     استهلاک را محاسبه و آن را به عنوان هزینه در هر دوره مالی ثبت می‌کند.

•     امکان ارزیابی عملکرد مدیران در دوره‌های مختلف فراهم می‌کند.

•     و…

معایب حسابداری تعهدی

سیستم حسابداری تعهدی علاوه بر مزایای فراوانی که برای سازمان‌ها و شرکت‌ها به ارمغان می‌آورد دارای معایبی نیز هست از جمله این که جریان منافع اقتصادی ناشی از استفاده از حسابداری تعهدی می‌تواند با جریان ورود وجه نقد، تفاوت چشمگیری داشته باشد. این روش حسابداری پیچیدگی‌های زیادی دارد به نحوی که برای درک صورت‌های مالی حاصل از آن می‌بایست از دانش بالایی در این زمینه برخوردار بود. همچنین حسابداری تعهدی هزینه‌های بیشتری نسبت به سایر روش‌های حسابداری در زمینه آموزش مهارت‌های لازم برای حسابداری را دارد.

حتماً بخوانید: حسابداری بیمه چیست؟

تأثیر حسابداری تعهدی بر انواع حساب

استفاده از حسابداری تعدی مزایای فراوانی برای سازمان‌ها و شرکت‌ها دارد و در افزایش بهره‌وری و رشد آن‌ها تأثیر بسیار زیادی دارد در این بخش از مقاله به بررسی تأثیر حسابداری تعهدی بر روی انواع حساب‌ها در سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌پردازیم.

تأثیر حسابداری تعهدی بر روی درآمدها

درآمد از بخش‌های مهمی است که حسابداری تعهدی تأثیر زیادی بر روی آن دارد. در بررسی سود عملیاتی یا ناخالص، درآمد یکی از بخش‌های مهمی است که می‌بایست به آن توجه ویژه‌‌ای شود. استفاده از شیوه حسابداری تعهدی، کمک زیادی در مدیریت و کنترل امور مالی می‌کند به نحوی که وضعیت و میزان درآمدها و منابع را شناسایی می‌کند و در مدیریت و برنامه ریزی آن تأثیر می‌گذارد.

تأثیر حسابداری تعهدی بر دارایی‌ها

از بخش‌های مهم دیگری که حسابداری تعهدی بر آن تأثیر گذاشته است. بخش دارایی‌ها می‌باشد. دارایی‌ها از جمله بخش‌هایی می‌باشد که در ترازنامه هر سازمان یا شرکت گزارش می‌شود. در حسابداری تعهدی مبالغی که بعد از فروش کالا در تاریخ مشخصی وصول می‌شود در حساب‌های دریافتی شرکت ثبت می‌شود به نحوی که در پایان سال و هنگام ارائه ترازنامه و گزارش‌ها می‌توان متوجه این شد که به مجموع دارایی‌ها، مبلغ فروش رفته کالا اضافه خواهد شد.

حتماً بخوانید: حسابداری انبار چیست؟

تأثیر حسابداری تعهدی بر هزینه‌ها

در اداره و مدیریت یک کسب و کار هزینه‌های زیادی هستند که می‌بایست در پایان هر دوره مالی پرداخت شوند. هزینه‌هایی از قبیل سود سهام پرداختی، هزینه استهلاک و همچنین حق سنوات کارکنان و… از جمله این هزینه‌ها هستند. حسابداری تعهدی با شناسایی و گزارش این هزینه‌ها، امکان مدیریت و کنترل دقیق آن‌ها را فراهم می‌کند و موجب می‌شود که هر یک از این هزینه‌ها در زمان مناسب و متناسب با منابع مالی پرداخت شود.

تأثیر حسابداری تعهدی بر بودجه

امروزه یکی از مهم‌ترین پیچیده‌ترین امور حسابداری بودجه بندی اصولی و مناسب منابع مالی است که اگر به درستی انجام نشود در آینده مشکلات زیادی را در پی خواهد داشت. در واقع بودجه بندی مناسب منابع موجب ارتقای شاخص‌های عملکردی سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌شود. حسابداری تعهدی با شناسایی هزینه‌ها، درآمد‌ها و ارائه گزارش‌های کاربردی از منابع شرایطی را فراهم می‌کند تا بودجه بندی به صورت صحیح و اصولی و متناسب با منابع صورت گیرد.

صورت‌های مالی حسابداری تعهدی

در واقع صورت‌های مالی از معیارهای مهم در سنجش و بررسی وضعیت مالی سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌باشد و اطلاعات مالی مهم از قبیل دارائی‌ها و بدهی‌ها می‌باشد. نحوه‌ی تهیه و تنظیم صورت‌های مالی از مواردی است که می‌بایست در حسابداری تعهدی به آن توجه ویژه‌ای داشت. اطلاعاتی که از طریق این صورت‌‌های مالی به دست می‌آید تأثیر زیادی بر روی تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، موفقیت و شکست یک شرکت دارد. به همین منظور صورت‌های مالی باید بر اساس حسابداری تعهدی و متناسب با اصل تطابق تهیه شوند. در حسابداری تعهدی توجه به صورت‌های مالی و گزارش‌های زیر ضروری است.

•     ترازنامه یا صورت وضعیت مالی شرکت

•     گزارش تغییر در وضعیت مالی شرکت

•     گزارش تراز عملیاتی هر یک از پروژه‌ها

•     گزارش تطبیقی عملیات، متناسب با بودجه هر یک از پروژه‌ها

•     گزارش گردش حساب و تغییرات در منابع مالی شرکت

•     صورت مقایسه بودجه و عملکرد کلی شرکت

حتماً بخوانید: وظایف مشاور مالیاتی چیست و چه تفاوتی با حسابدار دارد؟

حسابداری نقدی یا حسابداری وجوه نقد چیست؟

حسابداری نقدی یکی از انواع مبانی حسابداری می‌باشد که مبتنی بر دریافت وجه نقد است. این روش حسابداری ساده و سرراست است. معاملات فقط در صورت ورود یا خارج شدن پول از حساب، ثبت می‌شوند. حسابداری نقدی برای شرکت‌های بزرگ یا شرکت‌هایی با منابع زیاد به درستی کار نمی‌کند زیرا می‌تواند وضعیت مالی شرکت را پنهان کند. مشاغل کوچک معمولاً از حسابداری نقدی استفاده می‌کنند، زیرا ساده و آسان است و تصویر واضحی از میزان تجارت در اختیار قرار می‌دهد. اما به طور کلی شرکت‌ها ملزم به استفاده از حسابداری تعهدی تحت اصول حسابداری عمومی پذیرفته شده هستند. 

حسابداری وجوه نقد یک روش حسابداری است که در آن رسیدهای پرداخت در دوره دریافت آنها ثبت می‌شود و هزینه‌ها در دوره‌‌ای که در آن پرداخت می‌شوند، ثبت می‌شوند. به عبارت دیگر، درآمد و هزینه‌ها به ترتیب هنگام دریافت و پرداخت پول ثبت می‌شوند. وقتی معاملات به صورت نقدی ثبت می‌شوند، با تأخیر از زمان انجام معامله، بر دفاتر شرکت تأثیر می‌گذارند. در نتیجه، حسابداری نقدی اغلب از دقت کمتری نسبت به حسابداری تعهدی در کوتاه مدت برخوردار است.

مزایای حسابداری نقدی

•     سهولت در استفاده از آن به دلیل سادگی

•     سهولت در اجرا و جمع آوری اطلاعات

•     ارائه گزارش‌های قابل اعتماد با امکان مقایسه آن‌ها با یکدیگر

•     پایین بودن هزینه‌ها به دلیل نیاز کمتر به مهارت‌های حسابداری

حتماً بخوانید: کدینگ حسابداری چیست؟ اهداف، سطوح و انواع کدینگ در حسابداری

معایب حسابداری نقدی

•     عدم رعایت اصل تطابق هزینه‌ها با درآمد

•     عدم امکان ارزیابی عملکرد مدیران شرکت

•     نامشخص بودن میزان مطالبات

•     نامشخص بودن میزان بدهی‌ها، به جهت برنامه ریزی و تأمین منابع مالی

•     عدم شناسایی و ثبت دارایی‌های ثابت

•     عدم امکان مدیریت منابع مالی و هزینه‌ها

مقایسه حسابداری تعهدی با حسابداری نقدی

با توجه به مطالب گفته شده به راحتی می‌توان متوجه شد که چرا در بسیاری از کشور‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌ها حسابداری تعهدی جایگزین حسابداری نقدی شده است. امروزه با توجه به حجم بالای معاملات و فعالیت‌های اقتصادی کلان در بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها، استفاده از سیستم حسابداری تعهدی، موجب شفاف سازی و شناسایی درآمدها، هزینه‌ها، اموال و دارایی‌ها می‌شود و از هدر رفتن منابع و خطا‌های احتمالی آینده جلوگیری می‌کند.

بر اساس حسابداری تعهدی، درآمدها زمان شناسایی و در دفاتر حسابداری ثبت می‌شوند که تحقق یابند. همچنین در این روش حسابداری، هنگامی که یک شرکت متحمل هزینه می‌شود، معامله به عنوان یک بدهی قابل پرداخت در ترازنامه و به عنوان هزینه در صورت سود و زیان ثبت می‌شود. اما در سیستم حسابداری نقدی درآمد و هزینه‌ها هنگام دریافت و پرداخت وجه ثبت می‌شوند. در حسابداری نقدی اموال و دارایی‌های ثابت در بخش هزینه‌ها ثبت می‌شود به همین دلیل کنترل و اثبات تمامیت آن‌ها تا حد زیادی کاهش می‌یابد. همچنین حسابداری نقدی در شرکت‌ها و کسب و کار‌های کوچک کاربرد دارد. اما حسابداری تعهدی به طور گسترده در سازمان‌ها، شرکت‌ها و بسیاری از کسب و کار‌ها استفاده می‌شود.

حتماً بخوانید: دفاتر قانونی حسابداری چیست؟ آموزش تحریر دفاتر قانونی

اقلام تعهدی در حسابداری چیست؟

اقلام تعهدی درآمد به دست آمده و یا هزینه‌های متحمل شده یک شرکت است. اقلام تعهدی نیز بر روی ترازنامه تأثیر می‌گذارد، زیرا شامل دارایی‌های و بدهی غیر نقدی می‌باشد. اقلام تعهدی با افزودن اطلاعات مفیدی در مورد اعتبار کوتاه مدت ارائه شده به مشتریان، کیفیت اطلاعات صورت‌های مالی را بهبود می‌بخشد. اقلام تعهدی اساس روش حسابداری تعهدی است.

قبل از استفاده از اقلام تعهدی، حسابداران فقط معاملات نقدی را ثبت می‌کردند. متأسفانه، معاملات نقدی اطلاعاتی در مورد سایر فعالیت‌های مهم تجاری مانند درآمد حاصل از اعتبار ارائه شده به مشتری یا بدهی‌های آینده یک شرکت نمی‌دهد. با ثبت اقلام تعهدی، یک شرکت می‌تواند بدهی‌های خود را در کوتاه مدت شناسایی و مدیریت کند و همچنین انتظار داشته باشد که درآمد نقدی را دریافت کند. همچنین به یک شرکت امکان می‌دهد دارایی‌هایی را که ارزش نقدی ندارند را نیز ثبت کنند.

فرض تعهدی در حسابداری چیست؟

فرض تعهدی در حسابداری به این معنی است که باید درآمدها به محض تحقق و هزینه‌ها به محض پرداخت و بدون توجه به دریافت یا پرداخت وجه نقد شناسائی شوند. این فرض بر تحقق درآمدها، پرداخت هزینه‌ها و تطابق هزینه‌ها با درآمدهای شناسایی شده، تأکید دارد. بر اساس حسابداری تعهدی، تعهدی زمانی اتفاق می‌افتد که کالا یا خدمات یک شرکت قبل از دریافت وجه تحویل داده شود یا اینکه یک شرکت کالا یا خدماتی را قبل از پرداخت هزینه، دریافت کند. به‌عنوان‌مثال، هنگامی که یک شرکت با شرایط اعتباری از پیش تعیین شده کالا یا خدماتی را می‌فروشد، وجوه حاصل از فروش به عنوان درآمد تعهدی محسوب می‌شود.

حتماً بخوانید: حسابداری مالیاتی چیست؟ آشنایی با قوانین حسابداری مالیاتی

ابزار ثبت اسناد حسابداری تعهدی

همان‌طور که در ابتدای مقاله به آن اشاره کردیم حسابداری تعهدی پیچیدگی زیادی دارد و برای درک آن نیاز به دانش کافی در زمینه حسابداری می‌باشد. امروزه در کنار رشد و توسعه علوم حسابداری، ابزار‌های کاربردی طراحی و توسعه داده شده‌‌اند که انجام بسیاری از امور پیچیده حسابداری را با بیشترین دقت و در کمترین زمان امکان‌پذیر کرده اند. نرم‌افزار حسابداری از جمله ابزار‌های پرکاربرد در حسابداری است که در مدیریت و انجام امور مالی و حسابداری در سازمان‌ها و شرکت‌ها نقش بسیار زیادی دارد. علاوه بر این در حسابداری تعهدی، نرم‌افزار حسابداری با ثبت و مدیریت اسناد وصول نشده، برآورد دقیقی از وضعیت مالی شرکت را گزارش می‌دهد.

نرم‌ افزار حسابداری Odoo یکی از ابزار‌های بسیار کاربردی در زمینه حسابداری است. نرم‌ افزار حسابداری کمک می‌کند اسناد و اطلاعات مالی بر اساس حسابداری تعهدی در سیستم حسابداری ثبت شوند. همچنین این نرم‌افزار با امکانات و قابلیت‌های ویژه خود مدیریت و کنترل دقیقی بر امور مالی و حسابداری در اختیار سازمان‌ها و شرکت‌ها قرار می‌دهد و بستر امنی را برای محافظت از اطلاعات مالی آن‌ها فراهم می‌کند.

سخن پایانی

حسابداری در دنیای پیچیده امروز نقش بسیار مهمی در مدیریت امور مالی و حسابداری سازمان‌ها، شرکت‌ها و کسب و کار‌های بزرگ و کوچک دارد. حسابداری با شناسایی زمان‌های مناسب مالی از قبیل زمان‌های دریافت، پرداخت و… در مدیریت و برنامه ریزی منابع مالی نقش مهمی دارد. با توجه به نیاز‌ها مختلف سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف امروزه شاخه‌ها و روش‌های مختلفی از حسابداری به وجود آمده است که هریک به نوعی در رفع این نیاز‌ها ایفای نقش می‌کنند. حسابداری تعهدی یکی از این روش‌های حسابداری است که وضعیت مالی شرکت را توصیف می‌کند و معیار‌های حسابرسی را بهبود می‌بخشد. 

عنوان محصولات

اسنیپت محصولات برتر شما در اینجا نمایش داده می شود ... این پیام نمایش داده می شود زیرا شما هم آپشن فیلتر و تمپلیت را تنظیم نکرده اید.